Jodelen: onverstaanbaar geschreeuw of muzikale begaafdheid?

• door Nick
• 28 juni 2016

Jodelen is een welbekend Alpenfenomeen. Het zal voor velen een beeld doen oproepen van een ferme Alpenman/vrouw, gekleed in Lederhose of Dirndl, die met de handen aan de mond hoge tonen door de bergen laat galmen. Deels klopt dit ook, alleen is de werkelijke functie van jodelen hierbij inmiddels uit het oog verloren. Voordat jodelen een vorm van zang werd was het namelijk een populair communicatiemiddel in de bergen.

Stenen tijdperk

Volgens historici begon men al heel vroeg met jodelen. Het behoort tot de eerste vormen van communicatie en zou zijn ontstaan tijdens het stenen tijdperk. De oorsprong van het jodelen ligt (natuurlijk) in de Alpen. Hier gebruikte men het om te communiceren over grote afstand. Niet alleen met de medemens, maar ook met het vee. Wanneer er werd gejodeld, hieven de dieren het hoofd waardoor er een belletje begon te rinkelen. Voor herders was dit een teken om het vee te verplaatsen of naar binnen te drijven.

‘Jo’

Jodelen is van origine een Duits woord. ‘Jo’ betekent daarbij het uiten van lettergrepen zonder echte betekenis. Hoewel de betekenis (vaak) onduidelijk is, wordt jodelen toch gezien als een vorm van communicatie. Men beschouwt het zelfs als de hardste communicatievorm die met een menselijke stem mogelijk is. Dit moet ook wel, want vroeger jodelde men om berichten door te geven in de bergen. Dit betekende dat het stemgeluid flinke afstanden moest overbruggen. De gemiddelde jodeljongen moest dan ook over een aanzienlijke longinhoud beschikken.

Als muziek in de oren

Waar het voorheen ging om een vorm van communicatie, werd jodelen vanaf de 19^e eeuw steeds meer gezien als een vorm van zang.  In 1987 wist Manke Nelis een plaatsje in de top-40 te bemachtigen met zijn hit ‘Kleine Jodeljongen’. Een welbekende klassieker van Nederlandse bodem, die samen met nog veel meer andere (après-ski) hits betrekking heeft op het fenomeen jodelen. Echter gaat het er bij een heus jodelkoor anders aan toe. Een jodellied kent namelijk verschillende toonreeksen en wordt gezongen door een of meerdere stemmen. De kunst is om zonder duidelijke woorden, een luid maar melodieus stemgeluid teweeg te brengen. Je komt de jodelkoortjes nog vaak tegen in de traditionele bergdorpjes en/of tijdens culturele evenementen.

Jodeljongens op wereldreis

Toen in de 19^e eeuw het fenomeen Alpenmuziek zich begon te verspreiden buiten Europa maakten ook andere delen van de wereld kennis met het jodelen. Een groep minstrelen trok door Amerika en bracht ode aan de Alpenmuziek. Zij ontketende al snel een echte rage. Alpenmuziek was hot. Later, met de komst van meer immigranten, verspreidde het jodelen zich ook onder andere bevolkingsgroepen. Inmiddels is het wereldwijd een bekend fenomeen geworden en heeft menig land een eigen jodellied.

“Van Japan tot Zwitserland, jodelen doen we allemaal”.

(Bronnen:  isgeschiedenis.nl, austria.info, myswitzerland.com)